(bkz: ziya paşa)nın en ünlü eserlerinden birisidir.
tamamı ahanda budur baboşlar.
meşhur
(bkz: nush ile uslanmayanı etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir)
ıx dizededir.
saki getir ol badeyi kim mâye-i candır
arâm-dih-i akl-ı melâmet-zedegândır
ol mey ki olur saykal-ı dil ehl-i kemâle
nâ-puhtelerin aklına bâdî-i ziyandır
bir câm ile yap hatırı zîrâ dil-i vîrân
mehcûr-ı hârâbat olalı hayli zamandır
sâkî içelim aşkına rindân-ı huda'nın
rindân-ı huda vâkıf-ı esrâr-ı nihândır
sâkî içelim rağmına süfi-ı harisin
kim maksadı kevser emeli hıır-i cinândır
aşk olsun o pîr-ı mey-perverde-i aşka
kim badesi sad-sâle vü sâkîsi civandır
pîr-i meye sor mes'elede var ise şüphen
vaizlerin efsaneleri hep hezeyandır
ben anladığım çarh ise bu çarh-ı çep-endâz
yahşi görünür sureti amma ki yamandır
benzer felek ol çenber-i fânûs-ı hayâle
kim nakş-ı temâsîli serîü'l-cereyândır
sâkî bize mey sun ki dil-i tecribet-âmûz
endişe-i encam ile vakf-ı halecândır
iç bade güzel sev var ise akl u şuurun
dünya var imiş ya ki yoğ olmuş ne umurun
ii
yetmez mi bu kasrîreviş-iağreb-i âlem
bir menzile ermez mi aceb kevkeb-i âlem
şimdi uyuyanlar ö zamanda uyanırlar
bir subha resîde olur âhır şeb-i âlem
pâmâl eder encam kimin üstüne dönse
agâz edeli devre budur meşreb-i âlem
bin böyle cihan zer ü sîm olsa yetişmez
mümkün mü ki is'af oluna matlab-ı âlem
hâriçten eğer olsa temaşasına imkân
müdhiş görünür heykel-i müsta'ceb-i âlem
almış yükünü şöyle ki seyrinde halelsiz
bir zerre dahi kaldıramaz merkeb-i âlem
ebnâ-yı beşerde kalacak mı bu muâdât
bilmem ne zaman doğrulacak mezheb-i âlem
her safhada bir şekl-i hakikat eder ibraz
her gün çevirir bir varaka makleb-i âlem
bin ders-i maârif okunur her varakında
yârab ne güzel mekteb olur mekteb-i âlem
bu cism-i kesifin neresi merkez-i kuvvet
yârab ne matıyyeyle gezer kâlib-i âlem
subhâneke yâ men halaka'l-halka vasînâ
subhâneke subhâneke subhâneke elîfâ
iii
ey kudretine olmayan âğâz u tenâhî
mümkün değil evsâfını idrâk kemâhî
her nesne kılar varlığına hüsn-i şehâdet
her zerre eder vahdetine arz-ı güvâhî
hükmün kılar izhâr bu âsâr ile mihri
emrin eder ibraz bu envâr ile mâhı
dil-sîr-i bisât-ı niamın mürg-i hevâyî
sîrâb-ı zülâl-i keremindir suda mâhî
eyler keremin âteşi gülzâr halil'e
mağlûb olur peşşeye nemrud-ı mübâhi
zâlimleri adlin ne zaman hâk edecektir
mazlumların çıkmadadır göklere âhı
bigânelere münhasır enva'-ı huzûzât
mihnet-zede-i aşkına mahsûs devâhî
sensin eden idlâl nice ehl-i tarîki
sensin eden ihdâ nice gümgeşte-i râhı
hükmün ki ola mûcib-i hayr u şer-i ef âl
yarab ne içindir bu evâmir bu nevâhî
sendendir ilâhi yine bu mekr ü bu fitne
bu mekr ü bu fitne yine sendendir ilâhi
güftî bikün ü bâz zenî seng-i melâlet
dest-i men ü dâd-ı tu der rûz-ı kıyamet
iv
bir katre içen çeşme-i pür-hûn-ı fenadan
başın alamaz bir dahi bârân-ı belâdan
asude olam dersen eğer gelme cihâna
meydâna düşen kurtulamaz seng-i kazadan
sâbit-kadem ol merkez-i me'mûn-ı rızâda
vareste olup dâire-i havf u recâdan
dursun kef-i hükmünde terâzû-yı adalet
havfın var ise mahkeme-i rûz-ı cezadan
her kim ki arar bûy-ı vefa tab'-ı beşerde
benzer ana kim devlet umar zıll-ı hümâdan
bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez
bârân yerine dür ü güher yağsa semâdan
erbâb-ı kemâli çekemez nakıs olanlar
rencide olur dîde-i huffâş ziyadan
her âkile bir derd bu âlemde mukarrer
rahat yaşamış var mı gürûh-ı ukalâdan
halletmediler bu lügazın sırrını kimse
bin kafile geçti hükemâdan fuzelâdan
kıl san'at-ı üstadı tahayürle temaşa
dem vurma ger arif isen çün ü çiradan
idrâk-i meali bu küçük akla gerekmez
zîrâ bu terâzû o kadar sıkleti çekmez
v
cehrin ne safa var acaba sîm ü zerinde
insan bırakır hepsini hîn-i seferinde
bir reng-i vefa var mı nazar kıl şu sipihrin
ne leyi ü nehârında ne şems ü kamerinde
seyretti hava üzre denir taht-ı süleyman
ol saltanatın yeller eser şimdi yerinde
hür olmak ister isen olma cihanın
zevkinde safasında gamında kederinde
cânân gide rindân dağıla mey ola rizân
böyle gecenin hayr umulur mu seherinde
hayr umma eğer sadr-ı cihan olsa da bilfarz
her kim ki hasâset ola ırk u güherinde
yıldız arayıp gökte nice turfa müneccim
gaflet ile görmez kuyuyu rehgüzerinde
anlar ki verir lâf ile dünyâya nizâmât
bin türlü teseyyüb bulunur hanelerinde
ayînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz
şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde
ben her re kadar gördüm ise bazı mazarrat
sâbit-kademim vine bu re'vin üzerinde
insana sadakat yaraşır görse de ikrah
yardımcısıdır doğruların hazret-i allah
vi
gadr ede reayasına vâli-i eyâlet
dünyâda vü ukbâda ne zillet ne rezalet
lâyık mıdır insân olana vakt-i kazada
hak zahir iken bâtıl için hükmü imâlet
kadı ola davacı vü muhzır dahi şahit
ol mahkemenin hükmüne derler mi adalet
ey mürtekib-i har bu ne zillet ki çekersin
bir kaç kuruşa müddet-i ümrünce hacâlet
lâ'net ola ol mâle ki tahsîline ânın
yâ din ola yâ ırz veya namus ola âlet
âdem olanın hayr olur âdemlere kasdı
insanlığa insanda budur işte delâlet
insan ona derler ki ede kalb-i rakîki
alâm-ı ben-i nev'i ile kesb-i melâlet
âdem ona derler ki garazdan ola sâlim
nefsinde dahi eyleye icrâ-yı adalet
sâdık görünür kisvede erbâb-ı hiyânet
mürşid sanılır vehlede ashâb-ı dalâlet
ekser kişinin suretine sîreti uymaz
yârâb bu ne hikmettir ilâhi bu'ne halet
ümmîd-i vefa eyleme her şahs-ı degalde
çok hacıların çıktı haçı zir-i begalde
vii
bir abd-i habeş dehre olur baht ile sultan
dahhâk'in eder mülkünü bir gâve perişan
ikbâline idbârınadil bağlama dehrin
bir dâirede devr edemez çenber-i devrân
zâlim yine bir zulme giriftar olur âhır
elbette olur ev yıkanın hanesi viran
ekser görülür çünkü ceza cins-i amelden
encamda âhenden ölür rahne-i sühan
tezkîr olunur la'n ile haccâc ile cengiz
tebcîl edilir nûşirevan ile süleyman
kabil midir elfaz ile tagyir-i hakikat
mümkün mü ki tefrik oluna küfr ile îmân
birhâkden inşâ olunur deyr ile mescid
birdir nazar-ı hak'da mecûs ile müselman
her derdin olur çaresi her inleyen ölmez
her mihnete bir âhir olur hem gama pâyan
geh çâk olunur damen-i pâkize-i ismet
geh iffet eder âdemi ârâyiş-i zindan
sabr et siteme ister isen hüsn-i mükâfat
fikreyle ne zulm eylediler yusuf a ihvan
zâlimlere bir gün dedirir kudret-i mevlâ
tallahi lekad âserakellâhu aleynâ
viii
her şahsı harîm-i hakk'a mahrem mi sanırsın
her tâc giyen çulsuzu edhem mi sanırsın
dehri araşan binde bir âdem bulamazsın
adem görünen harlan âdem mi sanırsın
çok mukbili gördüm ki güler içi kan ağlar
handan görünen herkesi hurrem mi sanırsın
bil illeti kıl sonra müdâvâta tasaddî
her merhemi her yareye merhem mi sanırsın
kibre ne sebeb yoksa vezirim deyu gerçek
sen kendini düstûr-ı mükerrem mi sanırsın
ey müftehir-i devlet-i yek-rûze-i dünya
dünya sana mahsûs u müsellem mi sanırsın
hâlî ne zaman kaldı cihan ehl-i tama'dan
sen zâtını bu âleme elzem mi sanırsın
en ummadığın keşf eder esrâr-ı derûnun
sen herkesi kör âlemi sersem mi sanırsın
bir gün gelecek sen de perîşan olacaksın
ey gonca bu cem'iyyeti her-dem mi sanırsın
nâmerd olayım çarha eğer minnet edersem
çevrinle senin ben keder etsem mi sanırsın
allah'a tevekkül edenin yaveri hak'tır
nâşâd gönül bir gün olur şâd olacaktır
ix
pek rengine aldanma felek eski felektir
zîrâ feleğin meşreb-i nâsâzı dönektir
yâ bister-i kemhada ya vîrânede can ver
çün bây ü gedâ hâke beraber girecektir
allah'a sığın sahs-ı halimin gazabından
zîrâ yumuşak huylu atın çiftesi pektir
yaktı nice canlar o nezaketle tebessüm
şirin dahi kasd etmesi cana gülerektir
bed-asla necâbet mi verir hiç üniforma
zer-dûz palan vursan eşek yine eşektir
bed-mâye olan anlaşılır meclis-i meyde
işret güher-i âdemi temyize mihekktir
nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir
tekdîr ile uslanmayanın hakkı kötektir
nadanlar eder sohbet-i nadanla telezzüz
dîvânelerin hem-demi dîvâne gerektir
afv ile mübeşşer midir ashâb-ı merâtib
kânûn-ı ceza âcize mi has demektir
milyonla çalan mesned-i izzette ser-efrâz
bir kaç kuruşu mürtekibin câyı kürektir
iman ile din akçadır erbâb-ı gınada
nâmûs u hamiyyet sözü kaldı fukarada
x
ikbâl için ahbabı siâyet yeni çıktı
bilmez idik evvel bu dirayet yeni çıktı
sirkat çoğalıp lafz-ı sadâkat modalandı
nâmûs tamam oldu hamiyyet yeni çıktı
düşmanlara ahbabını zemm oldu zerafet
dildârdan agyâra şikâyet yeni çıktı
sâdıkları tahkîr ile red kaide oldu
hırsızlara ikram u inayet yeni çıktı
hak söyleyen evvel dahi menfur idi gerçi
hâinlere amma ki riâyet yeni çıktı
aciz olanın ketm olunur hakk-ı sarîhi
mahmîleri her yerde himâyet yeni çıktı
isnâd-ı ta'assub olunur merd-i gayura
dinsizlere tevcih-i reviyyet yeni çıktı
islâm imiş devlete pâ-bend-i terakki
evvel yoğ idi işbu rivayet yeni çıktı
milliyyeti nisyan ederek her işimizde
efkâr-ı frenge tebaiyyet yeni çıktı
eyvah bu bâzîçede bizler yine yandık
zîrâ ki ziyan ortada bilmem ne kazandık
xi
zahirde görüp bizleri sanma ukalâyız
biz bir sürü âkil sıfatında budalayız
akil denilir mi bize kim hâli bilirken
dildâde-i âlâyiş-i nîreng-i hevâyız
yârân-ı vatandan bizi özler bulunursa
düştük sefer-i gurbete muhtâc-ı duayız
terkîb-i acîbiz iki hâsiyyetimiz var
ahbabımızın devletiyiz hasına belâyız
küncîde durur hırkamız altında künûzât
dervişleriz gerçi nazarda fukarayız
ukbâya yarar bir işimiz yok ise bârî
azâde-dil-i şâibe-i zerk ü riyayız
devletlülere bizleri tahkir düşer mi
biz âciz isek de yine mahlûk-ı hüdâyız
bir âfet-i hunhara esîr oldu gönül kim
her nâzına her lâhzada bin kerre fedayız
hatırda durur sohbetinin lezzeti hâlâ
gerçi o şereften nice yıldır ki cüdayız
her çevrine razılarız ey şâh-ı melâhat
bizler ki kuluz mu'tasım-ı bâb-ı rızâyız
ister bize lutf eyle diler bizden ırağol
dünyada heman sen şeref ü şân ile sağ ol
xii
her millet için bir düzüye adlini âm et
fikr-i gazab-ı hazret-i mabûd-ı enam et
bevvâl-i çeh-i zemzemi la'netle anar halk
sen kabe gibi kendini hürmetle benâm et
incinmemek istersen eğer mülk-i fenada
bir kimseyi incitmemeğe hasr-ı meram et
bir yerde ki yok nağmeni takdir edecek gûş
tazyi'-i nefes eyleme tebdîl-i makam et
avret gibi mağlûb-ı hevâ olma er ol er
nefsin seni râm etmeye sen nefsini râm et
mânend-işecernâbit olur sabit olanlar
her kangı işin ehli isen anda devam et
noksanını bil bir işe ya başlama evvel
yâ başladığın kâr-ı pezîrâ-yı hitâm et
uğrarsa saba râhın eğer semt-i irak'a
bağdad iline doğru dahi azm ü hıram et
merdân-ı suhendânı ziyaret edip andan
adâb ile git ravza-i rûhî'ye selâm et
tahsinini arz eyleyip evvelce ziyâ'nın
bu beyti huzurunda oku hatm-i kelâm et
meydân-ı suhende yoğ iken sen gibi bir er
bir şâir-i rûm oldu sana şimdi beraber